CZY CELIAKIĘ DA SIĘ WYLECZYĆ?
Obecnie jedyną znaną oficjalną metodą leczenia celiakii jest stosowanie ścisłej diety bezglutenowej. Jeśli wpiszesz w wyszukiwarkę zapytanie np. “leczenie celiakii” czy “jak wyleczyć celiakię”, uzyskasz dokładnie taką odpowiedź. Takie zalecenie bez wyjątku otrzymuje każda osoba po uzyskaniu diagnozy choroby trzewnej. Celiakii nie da się pozbyć. Z celiakii nie da się wyleczyć, natomiast możesz wprowadzić ją w remisję, czyli zregenerować błonę śluzową jelit, aby nadal mając chorobę, czuć się jak osoba zdrowa. Spożywając gluten, nigdy nie powrócisz do pełni zdrowia. Ale czy samo ograniczenie glutenu to wystarczający sposób na odzyskanie zdrowia w przypadku osoby z celiakią? Niewątpliwie, gluten szkodzi każdemu z nas, ale nie każda osoba będzie odczuwała tak duże skutki spożycia glutenu, jak osoba z celiakią. Nawet, jeśli nie masz celiakii, ale cierpisz z powodu wielu nietolerancji pokarmowych, masz inne choroby autoimmunologiczne czy po prostu Twoje jelita nie są w dobrym stanie, gluten na pewno Ci nie służy.
CZY MOGĘ JEŚĆ GLUTEN, JEŚLI NIE ODCZUWAM OBJAWÓW?
Przestrzeganie ścisłej diety bezglutenowej musi pozostać z chorym na celiakię pacjentem do końca życia. Nawet jeśli kosmki jelitowe zostaną zregenerowane i w organizmie nie ma ani śladu choroby, spożywanie glutenu będzie negatywnie wpływało na stan zdrowia i sprzyjało nawrotowi objawów. Pamiętaj, że nie każda osoba z celiakią odczuwa dyskomfort ze strony przewodu pokarmowego, nawet przy większej ilości glutenu. Wtedy możesz pomyśleć, że gluten już Ci nie szkodzi. Niestety jesteś w błędzie. Jeśli masz celiakię, gluten szkodzi zawsze, nawet jeśli Twoje kosmki jelitowe są już zregenerowane. Jeśli po zjedzeniu produktu z glutenem nie masz biegunki, wzdęć, gazów to nie oznacza, że możesz jeść gluten raz na jakiś czas. Są osoby, które mają celiakię a nigdy nie odczuwały dolegliwości trawiennych! W najbardziej klasycznej postaci celiakii, czyli celiakii jawnej, często u takiej osoby pojawia się biegunka po spożyciu nawet śladowych ilości glutenu. Wtedy nie ma wątpliwości, że gluten niszczy zdrowie. Jednak…. tylko 30% osób z celiakią doświadcza problemów jelitowych, przy czym nie każda z nich przechodzi przez postać biegunkową. Zdecydowanie większa część celiaków to osoby z dolegliwościami skórnymi, anemią, uczuciem ciągłego przemęczenia oraz zaburzeniami neurologicznymi. Może się tak zdarzyć, że po glutenie rozboli Cię brzuch ale możesz też nie poczuć zupełnie nic. Jednak to nie oznacza, że gluten może ponownie wrócić do Twojej diety. Skutki spożycia glutenu mogą nie być odczuwalne na co dzień, ale będą miały skutki długoterminowe. Jeśli jesteś już osobą, która czuje się świetnie na diecie bezglutenowej, absolutnie nie wprowadzaj ponownie glutenu do swojej diety!
CZY DIETA BEZGLUTENOWA WYSTARCZY, ABY WYLECZYĆ CELIAKIĘ?
Ścisłe stosowanie diety bezglutenowej jest podstawowym i niezbędnym elementem do osiągnięcia stanu remisji u osób z celiakią, ale często jest niewystarczające. Niestety wciąż spora część chorych na celiakię, pomimo ścisłego przestrzegania diety bezglutenowej, nie jest w stanie wygoić swojego jelita, pomimo braku jakichkolwiek źródeł glutenu w diecie.
W danych oficjalnych podaje się, że u ok. 99% osób z celiakią dieta bezglutenowa jest wystarczającym narzędziem do osiągnięcia poprawy stanu zdrowia i uśmierzenia objawów. Jeśli przeczytasz to zdanie jeszcze raz, zrozumiesz, że „poprawa” to nie to samo co „remisja”. A brak “uśmierzenie objawów” nie oznacza wyleczenia. Jeśli masz celiakię i jesteś na ścisłej diecie bez glutenu na pewno zastanawiasz się po jakim czasie są efekty diety bezglutenowej? Po czym sprawdzić, że dieta bezglutenowa działa? Statystyki przedstawione w badaniach klinicznych niestety nie są optymistyczne.
Badanie z 2009 r. opublikowane w Journal of Alimentary Pharmacology and Therapeutics obejmowało 465 pacjentów z celiakią i wykazało, że tylko 8% dorosłych pacjentów osiągnęło „normalizację histologiczną” po diecie bezglutenowej stosowanej przez 16 miesięcy, co oznacza, że ich tkanka jelit całkowicie powróciła do stanu jak u osoby zdrowej, bez celiakii.
Jedno z badań przeprowadzonych na dorosłych osobach z celiakią wykazało, że tylko 66% pacjentów miało prawidłowy wynik biopsji jelita po 5 latach stosowania diety bezglutenowej. Oznacza to, że nawet po 5 latach u 34% osób cierpiących na celiakię nie doszło do regeneracji błony śluzowej jelita. Wyobrażasz sobie, jaki to długi czas, ile wyrzeczeń i kontroli? Czy jest coś jeszcze, co możesz zrobić, aby pomóc swoim jelitom, jeśli masz celiakię? Na szczęście – TAK!
Co z pacjentami, którzy nie reagują na dietę bezglutenową i pomimo trzymania ścisłej diety nadal mają objawy, niedobory składników odżywczych, a ich jelito nie leczy się? Wtedy możemy podejrzewać, że mamy do czynienia z celiakią oporną na leczenie dietą.
CZY DIETA BEZGLUTENOWA LECZY CELIAKIĘ?
Wiesz już, że dieta bezglutenowa nie pomoże każdej osobie z celiakią. Nawet jeśli w Twoim przypadku dieta bezglutenowa nie pomogła całkowicie wygoić stanu zapalnego jelita, nie poddawaj się! Niewątpliwie są jeszcze inne niezidentyfikowane czynniki, które drażnią Twój układ odpornościowy. Jeśli nie masz żadnych objawów po zjedzeniu glutenu to mimo wszystko nieleczona celiakia może nieść za sobą poważne konsekwencje. Niestety osoby z celiakią oporną na leczenie, które nie reagują na dietę bezglutenową, są w większym stopniu narażone na ciężkie powikłania, włącznie z chorobami nowotworowymi (głównie chłoniakiem jelita). Co jeszcze możesz zrobić, jeśli dieta bezglutenowa na Ciebie nie działa lub chcesz szybciej powrócić do zdrowia?
JAK WYLECZYĆ CELIAKIĘ, GDY DIETA BEZGLUTENOWA NIE DZIAŁA?
Najważniejsze to nie poddawać się i nigdy nie wracać do jedzenia glutenu! Jeśli masz celiakię, dieta bezglutenowa jest absolutnym i niezbędnym minimum, którego musisz się trzymać, bez względu na inne dodatkowe czynniki. Co innego, jeśli masz nietolerancję glutenu czy nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. W tych przypadkach prawdopodobnie nie musisz trzymać się ścisłej diety bezglutenowej, a nawet zjedzenie glutenu raz na jakiś czas nie będzie miało długoterminowych skutków.
W każdym przypadku nadwrażliwości na gluten (celiakia, nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, alergia, nietolerancja glutenu) pamiętaj, że gluten to nie jedyny składnik, który drażni kosmki jelitowe. Złe samopoczucie po jedzeniu może wynikać ze złego stanu jelit ogółem oraz tego, że stosując dietę bezglutenową zapominasz o tym, że są jeszcze inne składniki żywności, które mogą drażnić jelita, a w przypadku osób z alergią lub celiakią również mogą wpływać na układ immunologiczny. Nie zapominajmy, że celiakia to choroba autoimmunologiczna, a więc znaczenie w patogenezie ma cały układ odpornościowy, którego praca zależy nie tylko od obecności glutenu. Jeśli dieta bezglutenowa okazała się niewystarczająca, warto wyeliminować z diety jeszcze inne produkty, które mogą utrudniać regenerację kosmków jelitowych. Myślisz, że celiakia to choroba wywołana spożywaniem glutenu? Jesteś w błędzie! Układ odpornościowy oraz tkanki jelit oczywiście nie lubią glutenu, ale i wielu innych produktów. Nawet jeśli wydaje Ci się, że są to produkty teoretycznie bezpieczne (przecież bezglutenowe!), ich spożywanie może drażnić układ odpornościowy, co pośrednio wpływa na atak immunologiczny w obrębie samego jelita.
Jeśli nie masz celiakii, ale cierpisz z powodu nadwrażliwości pokarmowych lub złego ogólnego stanu jelit, ograniczenie kilku dodatkowych grup produktów spożywczych może być pomocne w odbudowie jelit, przywróceniu harmonii w układzie odpornościowym i odzyskaniu zdrowia. Nie musisz mieć celiakii, aby mieć chore jelita.
JAKA DIETA NA CELIAKIĘ?
Jakie pokarmy poza glutenem mogą stać na drodze do wyzdrowienia?
Gdy dieta bezglutenowa nie pomaga, warto ograniczyć m.in. laktozę (a nawet wszystkie produkty mleczne), warzywa strączkowe czy produkty krzyżujące się z glutenem. Niektóre ziarna, które nie zawierają glutenu, takie jak kukurydza, owies i ryż, zawierają mimo wszystko białka, które są wystarczająco podobne w strukturze do frakcji glutenu, a więc mogą wywołać odpowiedź immunologiczną u osób z celiakią czy nieceliakalną nadwrażliwością na gluten. Jednym z możliwych rozwiązań jest dodatkowo ograniczenie produktów (nawet tych bezglutenowych), które nasilają stany zapalne oraz podrażniają układ immunologiczny, aby w ten sposób umożliwić stan remisji i wygoić jelito. Oprócz diety bezglutenowej są jeszcze inne sposoby leczenia celiakii za pomocą diety. Gotowe diety na celiakię oraz nadwrażliwości na gluten znajdziesz w Przewodniku dla osób z celiakią, który jest dostępny w sklepie.
Jedną z diet o korzystnym wpływie na układ odpornościowy i działaniu antyzapalnym jest protokół autoimmunologiczny (AIP). Wiele badań wykazało obiecujące wyniki przy wykorzystaniu protokołu autoimmunologicznego u pacjentów z różnego rodzaju chorobami autoimmunologicznymi (cukrzyca typu 1, stwardnienie rozsiane, choroba Hashimoto, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna).
Produkty, które eliminujemy podczas protokołu autoimmunologicznego, to:
- Jajka
- Produkty mleczne
- Kakao
- Kawa
- Orzechy
- Rośliny strączkowe
- Warzywa psiankowate
- Cukier i słodycze
- Pestki
- Nasiona
- Kasze i zboża (również te bezglutenowe)
- Drożdże.
Protokół autoimmunologiczny nie jest łatwą dietą i z powodu wielu ograniczeń warto sięgnąć po specjalistyczną pomoc. Jeśli nie wiesz, czy protokół jest dla Ciebie, skorzystaj z indywidualnej wizyty u dietetyka klinicznego. Nie zniechęcaj się zbyt szybko, bo aby poczuć różnicę w samopoczuciu, zwykle potrzeba co najmniej 90 dni. Samodzielne stosowanie diety jest trudne i może w dłuższej perspektywie prowadzić do niedoborów. Jeśli chcesz spróbować protokołu autoimmunologicznego już teraz, gotowy jadłospis z protokołem autoimmunologicznym znajdziesz w ramach “Kompendium dla osób z celiakią i na diecie bezglutenowej” przygotowanego przez dietetyka klinicznego oraz Członka Stowarzyszenia Osób z Celiakią i Na Diecie Bezglutenowej. Przewodnik zawiera gotowy jadłospis bezglutenowy na 4-tygodnie oraz różne propozycje modeli leczniczych celiakii i jest dostępny w kilku wersjach kalorycznych (1500, 1600, 1700, 1800, 1900 oraz 2000 kcal).
Jeśli masz celiakię lub z innych powodów stan Twoich jelit wymaga stosowania diety bezglutenowej, a mimo pozbycia się glutenu z diety nie odczuwasz poprawy, pokuś się o dodatkowe eliminacje pokarmowe. Możesz też sięgnąć po gotowe jadłospisy dla osób z celiakią, które wykluczają nie tylko gluten, ale też inne potencjalnie agresywne dla jelit składniki. W “Kompendium dla osób z celiakią i na diecie bezglutenowej“ znajdziesz informacje na temat najbardziej szkodliwych grup produktów, których eliminacja może pomóc Ci ruszyć do przodu. Każda z grup została pokrótce opisana, abyś mógł wprowadzać zmiany w świadomy sposób i szybciej poczuć się lepiej niż w przypadku stosowania samej diety bezglutenowej.